Po przeprowadzeniu analizy sposobu rozpatrywania roszczeń o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego, zgłaszanych z ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych Komisja Nadzoru Finansowego uznała, że towarzystwa powinny uznawać te roszczenia, a praktyka postępowania zakładów ubezpieczeń w tej materii powinna zostać usystematyzowana.
Ze względu na rozbieżności w sposobie traktowania roszczeń przez poszczególne firmy ubezpieczeniowe, KNF wydała rekomendację zawierającą zasady postępowania, które mogłyby ujednolicić praktykę rynkową w tym zakresie. W wydanym komunikacie nadzór wyraził nadzieję, że zasady zostaną wdrożone przez ubezpieczycieli „i w ten sposób stworzą nowe standardy postępowania w zakresie rozpatrywania roszczeń o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego.”
Komisja uznała, że poszkodowany może żądać zrekompensowania uszczerbku majątkowego polegającego na niemożności korzystania z uszkodzonego pojazdu. KNF użyła argumentu, że „korzystanie z rzeczy stanowi samoistną wartość majątkową, czego dowodem może być choćby przewidziane w art. 224 §2 k.c. roszczenie właściciela do samoistnego posiadacza rzeczy o wynagrodzenie z tytułu korzystania z tej rzeczy. Należy zauważyć, iż roszczenie to przysługuje właścicielowi nawet w przypadku, gdy posiadacz rzeczy utrzymywał ją w stanie niepogorszonym jak również nie pozyskiwał żadnych pożytków z rzeczy i jest związane z samym faktem korzystania z rzeczy. Dlatego też utratę możliwości korzystania należy traktować jako jedną z postaci szkody w majątku zaistniałej w związku z ruchem pojazdu mechanicznego, niezależną od szkody polegającej na utracie dochodów czy też utracie rynku wskutek niemożności wykonywania działalności gospodarczej w normalnym trybie.”
Według nadzoru poszkodowany może również żądać pokrycia kosztów najmu pojazdu zastępczego za okres, w którym nie było możliwe korzystanie z pojazdu, który uległ uszkodzeniu (uzasadniony okres najmu). KNF zastrzegła, że długość okresu uzasadnionego najmu warunkowana jest lojalnym zachowaniem się poszkodowanego wobec ubezpieczyciela.
„Uzasadniony okres najmu z reguły powinien być tożsamy z okresem, w którym poszkodowany nie mógł korzystać z pojazdu w normalnym trybie. Ograniczenie tego okresu możliwe jest jedynie wtedy, gdy poszkodowany umyślnie lub w wyniku rażącego niedbalstwa nie wykonał obowiązków wymienionych w art. 16 ustawy z dnia 22 maja 2003 r. o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych (Dz. U. nr 124, poz. 1152, z późn. zm.), w tym obowiązku zapobieżenia powiększaniu się szkody lub obowiązku poinformowania ubezpieczyciela o zdarzeniu.” – napisano w komunikacie KNF.
Komisja sprecyzowała także, jakie praktyki w tej materii trzeba uznać za naruszające przepisy prawa:
• Automatyczne i nie odwołujące się do indywidualnych uwarunkowań danego przypadku ograniczanie uzasadnionego okresu najmu do sumy czasów poszczególnych operacji naprawczych powiększonego jedynie o dni wolne od pracy rozdzielające dni robocze, w których możliwe było dokonywanie prac naprawczych. KNF uznała, że w takim przypadku poszkodowany otrzymywałby rekompensatę kosztów najmu jedynie za okres, w którym w optymalnych warunkach – przy założeniu natychmiastowej dostępności zarówno materiałów jak i siły roboczej – możliwe byłoby wykonanie naprawy.
• Bezwzględne wyłączanie okresu oczekiwania na części niezbędne do naprawy. Sam fakt oczekiwania na sprowadzenie części zamiennej może być bowiem okolicznością obiektywną, niezależną zarówno od poszkodowanego jak i wykonawcy naprawy.
• Bezwzględne wyłączanie okresu najmu poprzedzającego moment zgłoszenia zdarzenia przez poszkodowanego, chyba że wykazano, iż zwłoka w zgłoszeniu wpłynęła na rozmiar szkody, a zachowanie się poszkodowanego nosiło znamiona co najmniej rażącego niedbalstwa.
W swojej rekomendacji nadzór zaznaczył, że w przypadku, gdy przywrócenie pojazdu do stanu poprzedniego jest niemożliwe ze względów technicznych, uzasadniony okres najmu ogranicza się do okresu, w którym poszkodowany, przy dołożeniu należytej staranności, mógł nabyć pojazd analogiczny do zniszczonego, jednak nie później niż do dnia wypłaty odszkodowania. „Stanowisko takie zaprezentował również Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 8 września 2004 r. (IV CK 672/03). Jeżeli jednak poszkodowany zdecyduje się na naprawę pojazdu, mimo że ubezpieczyciel ocenia, iż naprawa choć technicznie wykonalna jest nieuzasadniona ekonomicznie, i jednocześnie naprawa przywróci pojazd do stanu poprzedniego a rzeczywisty koszt naprawy nie będzie nadmierny, ubezpieczyciel powinien również uwzględnić roszczenie poszkodowanego o zwrot kosztów najmu pojazdu zastępczego do chwili odbioru pojazdu po naprawie.” – głosi rekomendacja.
Komisja uznała także, że ubezpieczycieli powinna obowiązywać zasada, według której dobowa stawka najmu pojazdu zastępczego nie może przekraczać cen występujących na rynku lokalnym w miejscu, w którym użytkowany był uszkodzony pojazd (najczęściej w miejscu zamieszkania poszkodowanego, ewentualnie położenia jego siedziby lub jednostki terenowej). Nadzór przypomniał, że poszkodowany decydując się na najem pojazdu zastępczego nie ma obowiązku poszukiwania najtańszej oferty najmu dostępnej na rynku, ale musi mieć na względzie ciążący nań obowiązek zapobiegania zwiększaniu się szkody, również poprzez unikanie generowania nadmiernych kosztów celem wyrównania doznanego uszczerbku. „W przypadku omawianego roszczenia sytuacja taka miałaby niewątpliwie miejsce, gdyby poszkodowany dysponując choćby szczątkowymi informacjami na temat cen najmu pojazdu na rynku lokalnym, celowo wybrał ofertę rażąco odbiegającą od cen występujących na tym rynku.” – napisano w rekomendacji.
Zdaniem KNF, pojazd zastępczy, którego koszty najmu pokrywa ubezpieczyciel, o ile to możliwe powinien odpowiadać klasie i rodzajowi pojazdu uszkodzonego. „W okolicznościach konkretnej sprawy, pojazd zastępczy o identycznych parametrach użytkowych jak pojazd uszkodzony może nie być dostępny. Wówczas wydaje się uzasadnione, by ubezpieczyciel pokrył koszty najmu pojazdu wskazanego przez poszkodowanego, chyba że wybór danego pojazdu przez poszkodowanego nie daje się pogodzić z obowiązkiem zapobiegania powiększaniu się szkody (np. jest to pojazd klasy wyższej niż uszkodzony, chociaż dostępny był pojazd tej samej klasy za wyraźnie niższą cenę).” – stwierdziła Komisja.
Według ostatniej z zasad zawartej w rekomendacji nadzoru, ubezpieczyciel nie odpowiada za te rodzaje kosztów związanych z korzystaniem z pojazdu zastępczego, które poszkodowany poniósłby również wtedy, gdyby korzystał z pojazdu uszkodzonego w taki sam sposób jak z pojazdu zastępczego. KNF zastrzegła jednak, że wyłączenie nie obejmuje kosztów spełniających łącznie następujące warunki:
• nabycie usług ściśle związanych z pojazdem zastępczym,
• usługi te są konieczne dla zapewnienia możliwości korzystania z tego pojazdu w taki sam sposób, w jaki dotychczas wykorzystywany był pojazd uszkodzony,
• poszkodowany nabył uprzednio analogiczne usługi ściśle związane z pojazdem uszkodzonym, z których nie może korzystać poruszając się pojazdem zastępczym.
Komisja Nadzoru Finansowego podkreśliła, że fakt wykorzystywania pojazdu zastępczego w miejsce pojazdu uszkodzonego powinien być neutralny dla majątku poszkodowanego. „Poszkodowany nie powinien zostać wzbogacony, ani też nie powinien doznać uszczerbku, wskutek tego, że w miejsce pojazdu uszkodzonego używa pojazdu zastępczego. Dlatego też ubezpieczyciel nie odpowiada za koszty, które poszkodowany poniósłby również wtedy, gdyby korzystał z pojazdu uszkodzonego(np. koszty paliwa, opłaty parkingowe). Jeżeli jednak poszkodowany poniósł koszt określonej usługi która może być realizowana tylko w odniesieniu do pojazdu uszkodzonego – np. roczne prawo przejazdu drogami płatnymi pojazdem na określonych numerach rejestracyjnych – ubezpieczyciel powinien pokryć również koszt analogicznej usługi wykupionej w odniesieniu do pojazdu zastępczego, o ile jest to konieczne dla zapewnienia możliwości korzystania z pojazdu zastępczego w taki sam sposób, w jaki wykorzystywany był przez poszkodowanego pojazd uszkodzony.” – głosi rekomendacja.
Pełny tekst rekomendacji KNF znajduje się na stronie internetowej Komisji, pod adresem:rnhttp://www.knf.gov.pl/Images/rekomendacje_pojazd_tcm20-14284.pdf
www.gu.com.pl