Z dniem 11 lutego 2012 r. wchodzą w życie przepisy nowelizacji ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze Ubezpieczycieli Komunikacyjnych. Nowe regulacje w głównej mierze dotyczą zasad zawierania i rozwiązywania obowiązkowych umów ubezpieczenia.
Nowelizacja ustawy ma sprawić, że obowiązujące w naszym kraju prawodawstwo w materii dotyczącej ubezpieczeń obowiązkowych będzie bardziej przyjazne dla klientów towarzystw. Wyrazem tego jest szereg nowych postanowień zmierzających m.in. do ograniczenia problemu występowania zjawiska podwójnego OC. Należy jednak koniecznie podkreślić, że opisane poniżej zapisy będą odnosić się do umów zawartych od 11 lutego.
W listownym wypowiedzeniu ważna jest data nadania
W art. 18 ust. 3 ustawodawca wprowadził zapis, według którego za datę złożenia oświadczenia o wypowiedzeniu lub odstąpieniu od umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych i OC rolników oraz budynków rolniczych wysłanego listownie uważa się datę nadania dokumentu, a nie jak dotychczas – dzień doręczenia do ubezpieczyciela. W ten sposób wypowiedzenia umowy nadane listem poleconym dzień przed jej wygaśnięciem zapobiegną automatycznemu jej przedłużeniu. Jest jednak warunek – wysyłka musi zostać dokonana za pośrednictwem operatora publicznego, czyli w tym przypadku Poczty Polskiej (należy zachować potwierdzenie nadania).
Agent też przyjmie wypowiedzenie
Ułatwieniem dla klientów będzie zapewne również to, iż wypowiedzenie lub odstąpienie od umowy OC można będzie złożyć na ręce agenta (art. 16a). W świetle nowych regulacji, taka sytuacja będzie traktowana jak dostarczenie oświadczenia do ubezpieczyciela (ten ostatni nie będzie mógł wyłączyć lub ograniczyć pośrednikowi tego upoważnienia).
Ubezpieczyciel musi potwierdzić automatyczne wznowienie umowy
Zgodnie z nowymi przepisami, zakład ubezpieczeń jest zobowiązany do potwierdzenia automatycznego wznowienia OC pojazdów, OC rolników oraz ubezpieczenia budynków rolniczych dokumentem ubezpieczenia w terminie 14 dni od daty prolongaty tych umów. Za szkodę z tytułu niedopełnienia, lub wadliwej realizacji tego obowiązku, towarzystwo ponosi konsekwencje zgodnie z art. 471 k.c.
Obowiązki informacyjne ubezpieczycieli
Nowe regulacje nakładają na ubezpieczycieli obowiązek przekazania klientom wspomnianych w poprzednim punkcie produktów (z wyłączeniem umów zawieranych w trybie negocjacji z przedsiębiorcą) informacji o ubezpieczeniu na kolejny okres ubezpieczenia. Muszą tego dokonać nie później niż 14 dni przed upływem okresu 12 miesięcy, na który umowa została zawarta, (art. 28 ust. 1b, 46 ust. 1b, 62 ust. 1b ustawy). Informacja musi zawierać, m.in. propozycję wysokości składki ubezpieczeniowej opartą na aktualnej taryfie składek oraz pouczenie, że składka może ulec zmianie, jeżeli po wysłaniu informacji ujawnią się okoliczności mające wpływ na wysokość składki, przy czym ubezpieczyciel musi także w tej informacji wymienić te okoliczności. Musi również przypomnieć o prawie wypowiedzenia dotychczasowej umowy ubezpieczenia ze wskazaniem w jakiej formie, w jaki sposób oraz w jakim terminie można to uczynić (art. 28 ust. 1c, 46 ust. 1c, 62 ust. 1c ustawy). Jeżeli w okresie miedzy wysłaniem przez zakład w/w informacji a zawarciem umowy ujawnią się okoliczności mające wpływ na ustalenie wysokości oferowanej przed zawarciem umowy składki ubezpieczeniowej, może on odpowiednio zwiększyć składkę ubezpieczeniową z uwzględnieniem tych okoliczności. W takim przypadku towarzystwo może przedstawić ubezpieczającemu ofertę nowej podwyższonej składki.
Sposoby przekazania wymaganych ustawowo informacji:
1. w postaci elektronicznej przy wykorzystaniu środka komunikacji elektronicznej, jeżeli przy zawarciu umowy ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych ubezpieczający wyraził zgodę na składanie mu oświadczeń w takiej postaci, lub
2. w formie pisemnej, w sposób umożliwiający niezwłoczne poinformowanie ubezpieczającego.
Wypowiedzenie w przypadku zaistnienia podwójnego ubezpieczenia
Ustawodawca przewidział również możliwość wypowiedzenia umowy, jeżeli dojdzie do sytuacji określanej mianem podwójnego (lub więcej) OC (pojazdów, rolników i ubezpieczenie budynków rolniczych) w różnych towarzystwach. Jeżeli przynajmniej jedna z polis została zawarta w trybie automatycznym, to nowe przepisy pozwalają na jej pisemne rozwiązanie (art. 28a, 46a, 62a). Wypowiedzenie złożone za pośrednictwem operatora publicznego lub agenta nabiera mocy wraz z wykonaniem czynności, przesłane inną drogą – z dniem otrzymania przez ubezpieczyciela. W przypadku wypowiedzenia umowy ubezpieczenia zakład może żądać zapłaty składki ubezpieczeniowej za okres, przez który ponosił odpowiedzialność. Jeśli zaś doszło do zawarcia kilku umów OC pojazdów w odniesieniu do tej samej maszyny, z jednakowym okresem ubezpieczenia, oraz w jednej firmie, to tej ostatniej należy się wyłącznie składka ubezpieczeniowa z tytułu jednej umowy ubezpieczenia.
Odstąpienie od umowy OC pojazdów zawartej na odległość
Nowelizacja eliminuje dotychczasowe kontrowersje dotyczące możliwości odstąpienia przez konsumenta od umowy obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych zawartej na odległość, np. w systemie direct. Do tego typu umów znajduje zastosowanie ustawa z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (Dz. U. Nr 22, poz. 271 z późn. zm.).
Zgodnie z art. 16c ust. 1 i 2 w zw. z art. 16a ust. 1 pkt. 3 ustawy o ochronie niektórych praw konsumentów „(…) konsumentowi, który zawarł na odległość umowę z zakresu czynności ubezpieczeniowych, przysługuje prawo do odstąpienia od umowy w terminie 30 dni od dnia poinformowania konsumenta o jej zawarciu – bez podania przyczyn – poprzez złożenie stosownego oświadczenia na piśmie.”
Mimo odstąpienia umowę obowiązkowego ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych należy traktować jako zawartą i obowiązującą do dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu, a zgodnie z ustawą za okres udzielanej ochrony ubezpieczeniowej ubezpieczający obowiązany jest zapłacić składkę ubezpieczeniową. Odstąpienia można dokonać zgodnie z opisanymi powyżej zasadami i ich konsekwencjami, tj. listem poleconym (należy pamiętać o rozróżnieniu, jakiego dokonał ustawodawca w przypadku daty ważności przesyłki nadanej za pośrednictwem Poczty Polskiej, a u operatora prywatnego), osobiście w placówce zakładu ubezpieczeń, lub u agenta (nie ma znaczenia osoba pośrednika – musi działać w imieniu lub na rzecz firmy, w której zawarta była umowa).
Ubezpieczający może odstąpić od umowy zawartej na odległość bez podawania przyczyn, by przez to uniknąć sytuacji podwójnego ubezpieczenia niezwiązanego z zasadą automatyzmu. Musi jednak koniecznie zadbać o zawarcie kolejnej – najpóźniej w dniu odstąpienia od dotychczasowej umowy lub nawet wcześniej, gdyż zgodnie z art. 39 ustawy, odpowiedzialność ubezpieczyciela rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy i zapłacenia składki ubezpieczeniowej lub jej pierwszej raty.
Przejście lub przeniesienie prawa własności pojazdu
Osoby, które nabędą pojazd po 10 lutego wraz z polisą poprzedniego posiadacza, będą objęte przepisami znowelizowanej ustawy, ale tylko wówczas, gdy zbywca (także darczyńca, spadkodawca lubi inny posiadacz) pojazdu zawarł umowę ubezpieczenia po wejściu w życie nowych przepisów. W porównaniu z poprzednim stanem prawnym nowy posiadacz pojazdu (oraz jak wyżej) może wypowiedzieć otrzymaną wraz z pojazdem umowę przez cały okres jej trwania i wówczas ulegnie ona rozwiązaniu z dniem jej wypowiedzenia. W poprzednich regulacjach następowało to z upływem 30 dni następujących po dniu nabycia pojazdu mechanicznego. Przepis nie wskazuje terminu wypowiedzenia, ale Rzecznik Ubezpieczonych dopuszcza możliwość złożenia oświadczenia, w którym wskazany zostanie inny termin wypowiedzenia niż złożenie samego oświadczenia.
W omawianej materii nowela zakłada ponadto, iż umowa przejęta od zbywcy, nawet jeśli nie zostanie wypowiedziana nie będzie jak dotychczas automatycznie odnowiona na mocy klauzuli prolongacyjnej, lecz ulegnie rozwiązaniu z upływem okresu, na który została zawarta. W takiej sytuacji nabywca będzie musiał samodzielnie zawrzeć nową umowę.
Obowiązki informacyjne przenoszącego prawo własności pojazdu wobec ubezpieczyciela
Nowe regulacje zobowiązują również do określonych czynności osoby, które np. sprzedały posiadany pojazd. Przenoszący prawo własności muszą podać jego nowym posiadaczom potwierdzenie zawarcia umowy ubezpieczenia OC, oraz pisemnie powiadomić towarzystwo zakładu ubezpieczeń o przeniesienia prawa własności i o danych nowego posiadacza.
Przy sprzedaży auta wraz z polisą zawartą od 11 lutego zbywca jest zobowiązany (w terminie 14 dni od dnia przeniesienia prawa własności) do przekazania ubezpieczycielowi następujących danych nowego właściciela:
1. imię, nazwisko, adres zamieszkania i numer PESEL, o ile został nadany lub
2. nazwę, siedzibę i numer REGON.
Jeżeli ten obowiązek nie zostanie spełniony, wówczas przenoszący prawo własności wraz z nowym posiadaczem ponoszą odpowiedzialność solidarną wobec zakładu ubezpieczeń za zapłatę składki ubezpieczeniowej należnej za okres od dnia przeniesienia do dnia powiadomienia zakładu. Odpowiedzialność solidarna oznacza, iż zakład ubezpieczeń może dochodzić całości lub części długu od byłego i nowego posiadacza łącznie, od jednego z nich albo od każdego z osobna. Zaspokojenie ubezpieczyciela przez jednego z nich zwalnia z odpowiedzialności drugiego.
Obowiązki informacyjne wobec ubezpieczyciela w wypadku zmiany w posiadaniu gospodarstwa rolnego
Nowelizacja wprowadziła również termin przekazania oraz doprecyzowały zakres danych, które należy przekazać ubezpieczycielowi w przypadku zaistnienia zmian w posiadaniu gospodarstwa rolnego.
Rolnik, który dotychczas posiadał gospodarstwo rolne, jest zobowiązany do pisemnego poinformowania ubezpieczyciela w terminie 14 dni od dnia zmiany uprzedniego stanu, o zaistnieniu tego faktu, oraz o danych nowego właściciela (imię, nazwisko, adres zamieszkania i numer PESEL, o ile został nadany). Jeżeli do zmiany posiadania dojdzie w wyniku śmierci rolnika, obowiązki te przechodzą na jego następcę. Niedopełnienie wspomnianego wymogu jest obłożone sankcją według mechanizmu opisanego w poprzednim punkcie.
Zakres umowy ubezpieczenia OC pojazdów
Z ubezpieczenia OC komunikacyjnego odszkodowanie przysługuje, gdy posiadacz lub kierujący pojazdem mechanicznym są obowiązani do odszkodowania za wyrządzoną w związku z ruchem tego pojazdu szkodę, której następstwem jest śmierć, uszkodzenie ciała, rozstrój zdrowia (tzn. za szkodę na osobie) bądź też utrata, zniszczenie lub uszkodzenie mienia (tzn. za szkodę na mieniu). Ubezpieczeniem OC komunikacyjnym jest objęta odpowiedzialność cywilna każdej osoby, która kierując pojazdem mechanicznym w okresie trwania odpowiedzialności ubezpieczeniowej, wyrządziła szkodę w związku z ruchem tego pojazdu. Za szkodę powstałą w związku z ruchem pojazdu mechanicznego uważa się również szkodę powstałą podczas i w związku z:
1. wsiadaniem do pojazdu mechanicznego lub wysiadaniem z niego;
2. bezpośrednim załadowywaniem i rozładowywaniem pojazdu mechanicznego;
3. zatrzymaniem lub postojem pojazdu mechanicznego.
Od 11 lutego z treści powyższego przepisu znika wyraz „garażowania”. Nie oznacza to jednak, że szkody powstałe podczas i w związku z garażowaniem nie będą objęte ochroną. Wyraz ten usunięto dlatego, iż mieści się ono w pojęciu postój (patrz uzasadnienie do projektu ustawy druk sejmowy nr 3960).
Odpowiedzialność w przypadku zespołu pojazdów mechanicznych (ciągnika i przyczepy) oraz w przypadku holowania pojazdów
Jeżeli szkoda zostaje wyrządzona ruchem zespołu pojazdów mechanicznych, ubezpieczeniem OC komunikacyjnym pojazdu ciągnącego jest objęta szkoda spowodowana przyczepą, która:
1. jest złączona z pojazdem silnikowym albo
2. odłączyła się od pojazdu silnikowego ciągnącego i jeszcze się toczyła.
Ta zasada jest stosowana również w razie złączenia pojazdów mechanicznych w celu holowania.
Natomiast z ubezpieczenia OC posiadacza przyczepy wypłacane jest odszkodowanie w sytuacji, gdy szkoda jest spowodowana przyczepą, która:
1. nie jest złączona z pojazdem silnikowym ciągnącym albo
2. odłączyła się od pojazdu silnikowego ciągnącego i przestała się już toczyć.
Nowe regulacje zakładają, że w przypadku zespołu pojazdów mechanicznych lub pojazdów mechanicznych, złączonych w celu holowania, ubezpieczeniem OC nie jest objęta odpowiedzialność za szkody wyrządzone w związku z ruchem:
1. pojazdu ciągnącego lub holującego – w przyczepie lub pojeździe holowanym oraz
2. przyczepy lub pojazdu holowanego – w pojeździe ciągnącym lub holującym.
Tym samym jednoznacznie wskazano na brak ochrony ubezpieczeniowej w odniesieniu do szkód wyrządzonych sobie „wzajemnie" w ramach zespołu pojazdów lub pojazdów złączonych w celu holowania.
Roszczenie regresowe wobec sprawcy
Zakład ubezpieczeń, jak również w świetle nowych przepisów w przypadku roszczeń przejętych od ubezpieczyciela w razie jego upadłości Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny, mają roszczenie zwrotne (tzw. regres) wobec sprawcy szkody (kierującego). Chodzi o sytuację gdy kierujący pojazdem mechanicznym:
1. wyrządził szkodę umyślnie, w stanie po użyciu alkoholu lub w stanie nietrzeźwości (w praktyce oznacza to sytuacje, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2 promila alkoholu albo obecności w wydychanym powietrzu od 0,1 mg alkoholu w 1 dm³) albo po użyciu środków odurzających, substancji psychotropowych lub innych środków o podobnym charakterze;
2. wszedł w posiadanie pojazdu wskutek popełnienia przestępstwa;
3. nie posiadał wymaganych uprawnień do kierowania pojazdem mechanicznym (z wyjątkiem przypadków ratowania życia ludzkiego, mienia albo pościgu za przestępcą);
4. zbiegł z miejsca zdarzenia (z roszczeniem regresowym ubezpieczyciel nie powinien występować, jeżeli kierujący pojazdem nie miał świadomości wyrządzenia szkody, np. w przypadku drobnych szkód parkingowych lub oddalił się z miejsca zdarzenia w uzasadnionym celu, np. w celu wezwania pomocy).
Powyższy katalog jest zamknięty, wobec czego w innych przypadkach poza określonymi powyżej zakładowi ubezpieczeń względem sprawcy nie będzie przysługiwało po wypłacie świadczeń roszczenie zwrotne (tzw. regres).
Rozpoczęcie odpowiedzialności zakładu ubezpieczeń z umowy OC pojazdów
Zasadą jest, że odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy i zapłacenia składki ubezpieczeniowej lub jej pierwszej raty. Nowela uzupełniła dotychczasowy stan prawny o przepis art. 39 ust. 1a, według którego w przypadku umowy zawartej na zasadzie automatyczności, odpowiedzialność zakładu ubezpieczeń powstaje z chwilą jej zawarcia, niezależnie od tego, czy została opłacona składka. Warto również pamiętać, że jeżeli w umowie ubezpieczyciel wskazał późniejszy termin płatności składki lub jej pierwszej raty, to jego odpowiedzialność rozpoczyna się z chwilą zawarcia umowy.
Przypadki, w których rozwiązaniu ulega umowa OC pojazdów
Nowe regulacje rozszerzyły także katalog sytuacji, w których umowa odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów mechanicznych ulega rozwiązaniu.
Znowelizowane przepisy pozwalają na rozwiązanie umowy (dodatkowo do sytuacji określonych w poprzednim stanie prawnym):
1. z chwilą zarejestrowania pojazdu mechanicznego za granicą;
2. z dniem odstąpienia przez ubezpieczającego od umowy zawartej na odległość (tj. w trybie określonym w art. 16c ustawy z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną przez produkt niebezpieczny) – konsument, który zawarł na odległość umowę ubezpieczenia (np. przez telefon lub Internet), może od niej odstąpić bez podania przyczyn, składając stosowne oświadczenie na piśmie, w terminie trzydziestu dni od dnia poinformowania go o zawarciu umowy lub od dnia potwierdzenia określonych przez ustawę warunków umowy, jeżeli jest to termin późniejszy;
3. z dniem wydania zaświadczenia o demontażu pojazdu albo zaświadczenia o przyjęciu niekompletnego pojazdu do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub punkt zbierania pojazdu, względnie równoważnego dokumentu wydanego w innym państwie;
4. z dniem wypowiedzenia umowy w związku z tzw. podwójnym ubezpieczeniem wynikłym z zasady automatyzmu – jeżeli bowiem posiadacz pojazdu mechanicznego w tym samym czasie jest ubezpieczony w dwóch lub więcej zakładach ubezpieczeń, przy czym co najmniej jedna z umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych została zawarta w trybie automatyzmu (a więc na skutek niewypowiedzenia poprzedniej umowy nie później niż na jeden dzień przed jej końcem), umowa zawarta w tym trybie może zostać przez niego wypowiedziana na piśmie.
Nowe zasady dotyczące zwrotu składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia
Wraz z wejściem w życie nowych przepisów zmianie ulegają również zasady zwrotu składek ubezpieczeniowych w stosunku do zawartych od 11.02 umów OC pojazdów, OC rolników oraz ubezpieczenia budynków rolniczych. Nowelizacja zlikwidowała zapisy ograniczające prawo uzyskania zwrotu składki z powodu wystąpienia w okresie ubezpieczenia szkody, a także mówiące, że zwrot składki przysługuje jedynie za każdy pełny miesiąc niewykorzystanego okresu ubezpieczenia. Warto przy tym zaznaczyć, że zasady te będą mieć jeszcze zastosowanie przy rozliczaniu starych umów zawartych do 10 lutego 2012 r.).
W nowym stanie prawnym zwrot składki będzie przysługiwał za każdy niewykorzystany dzień ochrony ubezpieczeniowej. Zasady zwrotu w przypadku trzech najpowszechniejszych ubezpieczeń obowiązkowych zostały zrównane z zasadami obowiązującymi w stosunku do pozostałych umów ubezpieczenia (art. 813 k.c.). W przypadku rozwiązania umowy zakład ma obowiązek niezwłocznie zwrócić osobie uprawnionej do zwrotu składki pieniądze za niewykorzystany okres ubezpieczenia, bez jej żądania. Czynność ta musi zostać wykonana nie później niż w terminie 14 dni od dnia wypowiedzenia umowy lub w przypadku odstąpienia od niej – od dnia złożenia oświadczenia o odstąpieniu, lub od dnia powzięcia przez zakład ubezpieczeń wiadomości o rozwiązaniu umowy przed upływem okresu, na który została zawarta z innych przyczyn, niż wypowiedzenie lub odstąpienie.
Według nowych przepisów, zwrot składki w OC pojazdów zawartym od 11 lutego przysługuje w przypadku (dodatkowo do sytuacji określonych w poprzednim stanie prawnym):
1. odstąpienia przez ubezpieczającego od umowy zawartej na odległość, przy czym za okres udzielanej ochrony ubezpieczeniowej ubezpieczający obowiązany jest zapłacić składkę ubezpieczeniową;
2. wydania zaświadczenia o demontażu pojazdu albo zaświadczenia o przyjęciu niekompletnego pojazdu do przedsiębiorcy prowadzącego stację demontażu lub punkt zbierania pojazdu, względnie równoważnego dokumentu wydanego w innym państwie;
3. rozwiązania umowy w związku z jej wypowiedzeniem w przypadku tzw. podwójnego ubezpieczenia wynikłego z zasady automatyzmu – zwrot składki przysługuje z uwzględnieniem prawa zakładu ubezpieczeń do żądania zapłaty składki za okres świadczonej ochrony. W sytuacji, gdy doszło do zawarcia kilku umów ubezpieczenia OC posiadaczy pojazdów mechanicznych w odniesieniu do tego samego pojazdu mechanicznego, z tym samym okresem ubezpieczenia z jednym zakładem ubezpieczeń, wówczas temu zakładowi ubezpieczeń należy się składka ubezpieczeniowa z tytułu jednej umowy ubezpieczenia.
W przypadku sprzedaży pojazdu, poprzedni właściciel nie musi też już okazywać kopii polisy ubezpieczeniowej w celu uzyskania zwrotu składki.
Fałszywa deklaracja ryzyka
Od 11 lutego będzie również obowiązywał nowy przepis, oznaczony jako art. 8a. Zgodnie z jego brzmieniem, jeżeli ubezpieczający nie poda zakładowi znanych sobie okoliczności, o które ten ostatni zapytywał przed zawarciem umowy ubezpieczenia obowiązkowego i które pociągać będą za sobą istotną zmianę prawdopodobieństwa wypadku ubezpieczeniowego, ubezpieczyciel będzie miał prawo żądać odpowiedniej zmiany wysokości składki z uwzględnieniem zwiększenia prawdopodobieństwa wypadku ubezpieczeniowego wskutek okoliczności niepodanych do jego wiadomości. Przy czym w razie zawarcia przez zakład ubezpieczeń umowy ubezpieczenia obowiązkowego mimo braku odpowiedzi na poszczególne pytania, pominięte okoliczności będą uważane za nieistotne.
W przypadku umów zawartych od 11 lutego przepis ten przyznaje zakładowi ubezpieczeń prawo żądania odpowiedniej zmiany wysokości składki ubezpieczeniowej, w sytuacji, gdy ubezpieczający skłamał odpowiadając na pytania ubezpieczyciela zadane mu przed zawarciem umowy ubezpieczenia.
To uprawnienie ubezpieczyciela może znaleźć zastosowanie, m.in. do przypadków, w których deklaracja klienta o wysokości posiadanych zniżek lub liczbie szkód mających miejsce w poprzednich latach, w oparciu o którą skalkulowana została wysokość należnej składki, okazała się niezgodna z jego rzeczywistą wiedzą. Fałszywa deklaracja na temat dotychczasowej szkodowości w ubezpieczeniu OC może być podstawą do podwyższenia składki pod warunkiem, że ma ona istotny wpływ, tzn. pozostaje w związku przyczynowym ze zwiększeniem prawdopodobieństwa wypadku.
Zawarte w przepisie sformułowanie: „odpowiednia zmiana wysokości składki" oznacza, że ubezpieczyciel może zmienić wysokość składki, jeżeli wykaże istnienie związku przyczynowego między, np. zatajoną szkodowością a zwiększeniem się prawdopodobieństwa wystąpienia wypadku oraz występowanie znacząco wyższego ryzyka w stosunku do tego o jakim wiedział przed zawieraniem umowy.
Prawo uzyskania kopii i odpisów dokumentów i informacji dotyczących szkody będących w posiadaniu UFG
Zgodnie z art. 14 ust. 5 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, od 11 lutego Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny ma obowiązek udostępniać poszkodowanemu lub uprawnionemu informacje i dokumenty gromadzone w celu ustalenia odpowiedzialności UFG lub wysokości świadczenia. Można żądać pisemnego potwierdzenia przez Fundusz udostępnionych informacji, a także sporządzenia na swój koszt kserokopii dokumentów i potwierdzenia ich zgodności z oryginałem przez UFG. Informacje i dokumenty można także uzyskać w postaci elektronicznej. Sposób udostępniania informacji i dokumentów, zapewniania możliwości pisemnego potwierdzania udostępnianych informacji, a także zapewniania możliwości sporządzania kserokopii dokumentów i potwierdzania ich zgodności z oryginałem nie może wiązać się z wykraczającymi ponad uzasadnioną potrzebę utrudnieniami dla tych osób, zaś koszty sporządzenia kserokopii oraz udostępniania informacji i dokumentów w postaci elektronicznej ponoszone przez te osoby nie mogą odbiegać od przyjętych w obrocie zwykłych kosztów wykonywania tego rodzaju usług.
Nowe stawki kar za brak OC
Nowelizacja wprowadziła również nowe przepisy dotyczące zasad naliczania i wysokości opłat za niespełnienie obowiązku ubezpieczenia: OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, OC rolników oraz budynków rolniczych. Nowe regulacje odnoszą się do opłat za niespełnienie tego obowiązku począwszy od roku kontroli rozpoczynającego się dnia 1 stycznia 2012 r. (obowiązują też od tej daty).
W OC pojazdów podstawą wyliczeń nie jest już kurs euro, ale minimalne wynagrodzenie za pracę. Obowiązujące od nowego roku przepisy przewidują, iż właściciel samochodu osobowego, który nie wykupił obowiązkowej polisy odpowiedzialności cywilnej zapłaci karę do 3 tys. złotych (2 x minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalone na 2012 r. w rozporządzeniu MPiPS na 1500 zł) zamiast poprzednich 1980 złotych (równowartość 500 euro).
Najbardziej wzrosła sankcja finansowa dla posiadaczy ciągników samochodowych, którzy do tej pory płacili za brak OC tyle samo co posiadacze motocykli czy motorowerów. Zgodnie z zapisami noweli, kary dla ciągników samochodowych od 1 stycznia 2012 r. wynoszą tyle samo, co dla ciężarówek lub autobusów: 3 x minimalne wynagrodzenie. W praktyce oznacza to wzrost maksymalnej kary dla ciągników z poprzednich 400 zł do 4,5 tys. zł. Jeśli chodzi o właścicieli samochodów ciężarowych lub autobusów, do w ich przypadku skala podwyżki jest zdecydowanie mniejsza, ponieważ poprzednio kary dla tej grupy wynosiły równowartość 800 euro, czyli 3170 zł w 2011 r. Niewiele wzrosły też kary dla posiadaczy innych pojazdów, którzy płacili do tej pory równowartość 100 euro (400 zł w 2011 r.). Obecnie maksymalny za niedopełnienie obowiązku ubezpieczeniowego zapłacą oni jedną trzecią minimalnego wynagrodzenia za pracę (500 zł). Natomiast jeśli brak ubezpieczenia trwa kilka dni, to właściciel pojazdu płaci część przewidzianej prawem kary. Gdy przerwa nie przekracza 3 dni – 20%, a do 14 dni – 50% kary podstawowej.rnrnW przypadku braku umowy obowiązkowego OC rolników kara wyniesie 10% minimalnego wynagrodzenia, tj. 150 zł w tym roku (poprzednio równowartość 30 euro, czyli120 zł w 2011 r.), natomiast brak obowiązkowego ubezpieczenia budynków od ognia i zdarzeń losowych będzie wiązał się z koniecznością zapłacenia kary będącej równowartością jednej czwartej minimalnego wynagrodzenia, czyli 375 zł (poprzednio 100 euro, tj. 400 w ub.r.).
Dodatkowe konsekwencje braku obowiązkowego OC.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 110 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, z chwilą wypłaty przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny odszkodowania za nieubezpieczonego kierowcę, sprawca szkody i osoba, która nie dopełniła obowiązku zawarcia umowy ubezpieczenia obowiązkowego są obowiązani do zwrotu Funduszowi nie tylko spełnionego świadczenia, ale również poniesionych przez UFG kosztów.
Zgodnie z przepisem przejściowym (art. 7 ust. 2 nowelizacji), który mówi, że postępowania dotyczące roszczeń Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego wszczęte i niezakończone przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy toczą się według przepisów dotychczasowych, art. 110 ust. 1 w nowym brzmieniu będzie miał zatem zastosowanie do postępowań rozpoczętych przez Fundusz od dnia 11 lutego 2012 r. Zdaniem Rzecznika Ubezpieczonych, mając na uwadze zasadę niedziałania prawa wstecz wydaje się, iż pod pojęciem „wszczęcia postępowania" należy rozumieć zgłoszenie roszczeń związanych ze zdarzeniami (także do zakładu ubezpieczeń, który dla potrzeb UFG ustala odpowiedzialność i wysokość odszkodowania), które miały miejsce od dnia wejścia w życie nowych przepisów.
W zakresie już toczących się w tym dniu postępowań Fundusz będzie miał prawo dochodzić zwrotu wypłaconego świadczenia, nie będzie mógł zaś dochodzić poniesionych przez siebie kosztów.
Możliwość sprawdzenia, czy i gdzie posiadacz pojazdu ma ubezpieczenie OC
Od 11 lutego zgodnie z art. 104 ust. 9 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych za pośrednictwem strony internetowej Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego każdy może uzyskać informację o zawarciu umowy OC pojazdów przez posiadacza danej maszyny oraz nazwę wystawiającego ją zakładu ubezpieczeń, bez ujawniania danych osobowych posiadacza pojazdu.
Zmiany w zakresie zaspokajania przez Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny szkód w mieniu wyrządzonych w okolicznościach uzasadniających odpowiedzialność cywilną posiadacza pojazdu mechanicznego lub kierującego pojazdem mechanicznym, a nie ustalono ich tożsamości.
Zgodnie z nowym brzmieniem art. 98 ust. 1 pkt. 2 ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, obowiązującym od 11 lutego 2012 r. warunkiem uzyskania z Funduszu w przypadku zgłoszenia roszczenia o odszkodowanie za szkodę w mieniu (np. uszkodzenie lub zniszczenie samochodu) wyrządzoną przez nieznanego sprawcę jest wystąpienie równocześnie u któregokolwiek uczestnika zdarzenia: śmierci, naruszenia czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia, trwającego dłużej niż 14 dni.
Dodatkową nowością jest zapis, według którego naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia powinny zostać stwierdzone orzeczeniem lekarza, posiadającego specjalizację w dziedzinie medycyny odpowiadającej rodzajowi i zakresowi powyższych naruszeń czynności narządu ciała lub rozstroju zdrowia. Ten nowy warunek będzie mógł być stosowany wobec roszczeń, które zostaną zgłoszone do Funduszu, czy to bezpośrednio, czy też poprzez zakład ubezpieczeń w związku ze zdarzeniami (roszczeniami) zaistniałymi od dnia 11 lutego 2012 r. Świadczenie Funduszu nadal będzie podlegać zmniejszeniu o kwotę stanowiącą równowartość 300 euro, ustalaną przy zastosowaniu kursu średniego ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski obowiązującego w dniu ustalenia odszkodowania.
Termin przedawnienia roszczenia poszkodowanego do UFG
W nowym przepisie zawartym w art. 109a ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, wobec dotychczasowych problemów interpretacyjnych, zostało zapisane, że roszczenia poszkodowanego do Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego przedawniają się z upływem terminu przewidzianego dla tych roszczeń w przepisach Kodeksu cywilnego o odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną czynem niedozwolonym.
Stosownie do obowiązujących przepisów Kodeksu cywilnego, roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia, jednakże termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę. Jeśli zaś szkoda wynikła z przestępstwa, roszczenie o jej naprawienie ulega przedawnieniu z upływem lat dwudziestu od dnia popełnienia przestępstwa bez względu na to, kiedy poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. W razie jednak wyrządzenia szkody na osobie, przedawnienie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia. Z kolei przedawnienie roszczeń osoby małoletniej o naprawienie szkody na osobie nie może skończyć się wcześniej niż z upływem lat dwóch od uzyskania przez nią pełnoletniości.
Bieg przedawnienia roszczenia przerywa się nie tylko przez każdą czynność przed sądem (podjętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia), uznanie roszczenia przez Fundusz oraz wszczęcie mediacji, ale także przez zgłoszenie Funduszowi tego roszczenia. Bieg przedawnienia rozpoczyna się na nowi od dnia, w którym zgłaszający roszczenie otrzymał na piśmie oświadczenie Funduszu o przyznaniu lub odmowie przyznania świadczenia.
www.gu.com.pl